ସାଇକ୍ଲୋନ୍ ହେଉଛି ପବନର ଏକ ପ୍ରଣାଳୀ ଯାହା ଉଚ୍ଚ ବେଗରେ ମଧ୍ୟଭାଗରେ ନିମ୍ନ ଚାପର କ୍ଷେତ୍ର ସହିତ ଘୂର୍ଣ୍ଣନ କରେ ।
ଇକ୍ୟୁଏଟର ନିକଟରେ ଥିବା ଉଷ୍ମ ସମୁଦ୍ର ଜଳ ଉପରେ ଟ୍ରପିକାଲ୍ ସାଇକ୍ଲୋନ୍ ଗଠନ ହୁଏ । ଯେତେବେଳେ ସମୁଦ୍ର ଉପରେ ଉଷ୍ମ, ଆର୍ଦ୍ର ବାୟୁ ଭୂପୃଷ୍ଠ ନିକଟରୁ ଉପରକୁ ଉଠେ, ଏକ ଘୂର୍ଣ୍ଣିବଳୟ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଯେତେବେଳେ ବାୟୁ ଉପରକୁ ଉଠେ ଏବଂ ସମୁଦ୍ର ପୃଷ୍ଠରୁ ଦୂରରେ, ଏହା ନିମ୍ନରେ ନିମ୍ନ ବାୟୁ ଚାପର ଏକ କ୍ଷେତ୍ର ସୃଷ୍ଟି କରେ । ଏହା ଉଚ୍ଚ ଚାପ ସହିତ ଆଖପାଖ ଅଞ୍ଚଳରୁ ବାୟୁକୁ ନିମ୍ନ ଚାପ ଅଞ୍ଚଳ ଆଡକୁ ଗତି କରେ ଯାହା ଦ୍ୱାରା ବାୟୁ ଉତ୍ତାପକୁ ଉଠାଇଥାଏ ଏବଂ ଏହା ଉପରକୁ ଉଠିଥାଏ ।
ଉଷ୍ମ, ଆର୍ଦ୍ର ବାୟୁ ଏବଂ ବାୟୁରେ ଥିବା ଜଳକୁ ମେଘ ସୃଷ୍ଟି କରେ । ମେଘ ଏବଂ ପବନର ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଣାଳୀ ଘୂର୍ଣ୍ଣନ କରେ ଓ ସମୁଦ୍ରର ଉତ୍ତାପ ଏବଂ ସମୁଦ୍ର ପୃଷ୍ଠରୁ ବାଷ୍ପୀଭୂତ ହୁଏ ।
ବଢୁଥିବା ବେଗ ସହିତ ପବନ ପ୍ରଣାଳୀ ଘୂର୍ଣ୍ଣନ କଲାବେଳେ ମଝିରେ ଏକ ଆଖି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ । ଏକ ଘୂର୍ଣ୍ଣିବଳୟର କେନ୍ଦ୍ର ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶାନ୍ତ ଏବଂ ଅତି ନିମ୍ନ ବାୟୁ ଚାପ ସହିତ ସ୍ୱଚ୍ଛ । ଉଷ୍ମ ଏବଂ ଶୀତଳ ପରିବେଶ ମଧ୍ୟରେ ତାପମାତ୍ରାର ପାର୍ଥକ୍ୟ ବାୟୁକୁ ବଢ଼ାଇଥାଏ ଏବଂ ଉତ୍ତେଜିତ ହୁଏ ।
ଯେତେବେଳେ ପବନର ବେଗ 39 ମିଲିମିଟର (63 କିଲୋମିଟର), ଏହି ବାତ୍ୟାକୁ “ଟ୍ରପିକାଲ୍ ଝଡ଼” କୁହାଯାଏ ।
ଯେତେବେଳେ ପବନର ବେଗ 74 ମିଲିମିଟର (119 କିଲୋମିଟର) ରେ ପହଞ୍ଚେ, ସେତେବେଳେ ଝଡ଼କୁ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବରେ ଏକ “ଟ୍ରପିକାଲ୍ ବାତ୍ୟା” କୁହାଯାଏ ।
ବାର୍ଷିକ ପ୍ରାୟ 70 ରୁ 90 ସାଇକ୍ଲୋନିକ୍ ସିଷ୍ଟମ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ବିକଶିତ ହୁଏ । କୋରିଓଲିସ୍ ଫୋର୍ସ ଏକ ନିମ୍ନ ଚାପର ଅଞ୍ଚଳରେ ପବନକୁ ଘୂର୍ଣ୍ଣନ କରେ । ଯେହେତୁ କୋରିଓଲିସ୍ ଫୋର୍ସର ଉପସ୍ଥିତି 5 ଡିଗ୍ରୀ ଉତ୍ତରରୁ 5 ଡିଗ୍ରୀ ଦକ୍ଷିଣ ଅକ୍ଷାଂଶ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଇକ୍ୱାଟୋରିଆଲ୍ ବେଲ୍ଟରେ ଅଳ୍ପ ଅଟେ, ତେଣୁ ଏହି ଅଞ୍ଚଳରେ ସାଇକ୍ଲୋନିକ୍ ସିଷ୍ଟମ ବିକଶିତ ହୁଏ ନାହିଁ ।
ବାତ୍ୟା ବର୍ଗଗୁଡିକ:
ପବନର ଶକ୍ତି ଆଧାରରେ ବାତ୍ୟାଗୁଡ଼ିକୁ ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରାଯାଇଛି । ସ୍ତର 1 ରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ବିଭିନ୍ନ ବର୍ଗଗୁଡିକ ନିମ୍ନରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଗର ସାଇକ୍ଲୋନ୍ର ପବନର ବେଗ ଏବଂ କ୍ଷୟକ୍ଷତିର ସମ୍ଭାବନା ମଧ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି ।
ବର୍ଗ 1: ପବନର ଗତି 74-95 ମାଇଲ (ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି ବେଗ)
କ୍ଷତି: ସର୍ବନିମ୍ନ
ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ ଉଚ୍ଚତା: 4-5 ଫୁଟ ।
ବର୍ଗ 2: ପବନର ଗତି 96-110 ମାଇଲ (ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି ବେଗ)
କ୍ଷତି: ମଧ୍ୟମ
ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ ଉଚ୍ଚତା: 6-8 ଫୁଟ ।
ବର୍ଗ 3: ପବନର ବେଗ 111-130 ମାଇଲ (ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି ବେଗ)
କ୍ଷତି: ବ୍ୟାପକ
ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ ଉଚ୍ଚତା : 9-12 ଫୁଟ ।
ବର୍ଗ 4: ପବନର ଗତି 131-155 ମାଇଲ (ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି ବେଗ)
କ୍ଷତି: ଅତ୍ୟଧିକ
ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ ଉଚ୍ଚତା: 13-18 ଫୁଟ ।
ବର୍ଗ 5: ପବନର ଗତି> 155 ମାଇଲ (ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି ବେଗ)
କ୍ଷତି: ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ।
ଭୂପୃଷ୍ଠରୁ ଉଚ୍ଚତା: 19+ ଫୁଟ ।
ଝଡ଼/ବାତ୍ୟା ଗୁଡିକର ନାମ କିଏ ଦେଇଥାନ୍ତି
କାହିଁକି ନାମ ଦିଆଯାଏ
ଆରବ ସାଗର ଏବଂ ବଙ୍ଗୋପସାଗରରେ ଆସୁଥିବା ଝଡର ନାମକରଣ କରିବାର ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପ୍ରକ୍ରିୟା ଅଛି । ଏହି ଝଡଗୁଡିକର ନାମକରଣର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ହେଉଛି ପ୍ରତ୍ୟେକ ଝଡକୁ ଏକ ଭିନ୍ନ ତଥା ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପରିଚୟ ଦେବା ଯାହା ଦ୍ବାରା ସାଧାରଣ ଜନତା ଏହା ବିଷୟରେ ଅବଗତ ହୋଇପାରିବେ ଏବଂ ଏହା ସୃଷ୍ଟି ସମୟରେ ଏହା ବିଷୟରେ ଚେତାବନୀ ଦିଆଯାଇପାରିବ । ଯେହେତୁ ବୈଷୟିକ ନାମଗୁଡିକ ଅଧିକ ଜଟିଳ ଏବଂ ମନେରଖିବା କଷ୍ଟକର, ଏହି ଝଡଗୁଡିକର ନାମକରଣ ପାଇଁ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପ୍ରକାରର ପ୍ୟାନେଲ୍ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇଛି । ଯଦି ଘୂର୍ଣ୍ଣିବଳୟର ବେଗ ଘଣ୍ଟା ପ୍ରତି 34 ନଟିକାଲ୍ ମାଇଲ୍ ଅତିକ୍ରମ କରେ, ତେବେ ପ୍ୟାନେଲ୍ ଏହି ଝଡକୁ ଏକ ବିଶେଷ ନାମ ଦେଇଥାଏ ।
କେଉଁମାନେ ନାମ ଦିଅନ୍ତି -
ଉତ୍ତର ଭାରତ ମହାସାଗରରେ ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିବା ଝଡ଼ର ନାମକରଣ କରିବାକୁ 13 ଟି ଦେଶର ଏକ ପ୍ୟାନେଲ୍ ଅଛି । ଏଥିରେ ଭାରତ, ବାଂଲାଦେଶ, ମିଆଁମାର, ପାକିସ୍ଥାନ, ମାଲଦ୍ୱୀପ, ଓମାନ, ଶ୍ରୀଲଙ୍କା, ଥାଇଲ୍ୟାଣ୍ଡ, ଇରାନ, କାତାର, ସାଉଦି ଆରବ, ସଂଯୁକ୍ତ ଆରବ ଏମିରେଟ୍ସ ଏବଂ ୟେମେନ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ। 2020 ରେ, ଏହି ଝଡଗୁଡିକର ନାମକରଣ ପାଇଁ ଏକ ନୂତନ ତାଲିକା ପ୍ରକାଶ ପାଇଲା ଯେଉଁଥିରେ 13 ଟି ଦେଶ 13-13ଟି ନାମର ପରାମର୍ଶ ଦେଇଛନ୍ତି, ତେଣୁ ସମୁଦାୟ 169 ନାମ ସ୍ଥିର ହୋଇଛି ।
ଏହି ଜିନିଷଗୁଡ଼ିକୁ ଧ୍ୟାନରେ ରଖିବାକୁ ପଡେ-
ଏହି ନାମଗୁଡିକ ରଖିବାବେଳେ ଧ୍ୟାନ ଦିଆଯାଏ ଯେ ଏହି ନାମଗୁଡିକ ଲିଙ୍ଗ, ଧର୍ମ, ସଂସ୍କୃତି ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ନିରପେକ୍ଷ ଏବଂ କାହାର ଭାବନାକୁ ଆଘାତ କରେ ନାହିଁ । ଏହି ନାମଗୁଡିକ ଛୋଟ ଏବଂ ଡାକିବା ସହଜ ହେବା ଉଚିତ୍ । ଏଗୁଡ଼ିକ କେବଳ 8 ଅକ୍ଷର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇପାରେ । ଏହା ପରେ ମଧ୍ୟ, ବେଳେବେଳେ ଅନ୍ୟ ଦେଶର ଲୋକମାନେ ଭାଷା ବ୍ୟବହାର ହେତୁ ଅଦ୍ଭୁତ ମନେ ହୁଏ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ମନରେ କୌତୁହଳ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ।
ପ୍ରମୁଖ ସାଇକ୍ଲୋନ୍ ଯାହା ନିକଟରେ ଭାରତୀୟ ଉପକୂଳରେ ପଡିଥିଲା ।
ଘୂର୍ଣ୍ଣିବଳୟ ନିଭର୍: ଯାହା ବଙ୍ଗୋପସାଗରରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇ ଦକ୍ଷିଣ ରାଜ୍ୟ ତଥା ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ, ତାମିଲନାଡୁ ଏବଂ ପୁଡୁଚେରୀର ଦକ୍ଷିଣ ରାଜ୍ୟ ତଥା ୟୁନିଅନ୍ ଅଞ୍ଚଳ (ut) ଆଡକୁ ଗଲା ।
ସାଇକ୍ଲୋଥନ୍ ଆମ୍ଫାନ୍: ଏହା 2020 ରେ ଭାରତୀୟ ଉପକୂଳରେ ପହଞ୍ଚି ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ସୀମାବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳ ସହିତ ବ୍ୟାପକ କ୍ଷତି ଘଟାଇଥିଲା।
ଘୂର୍ଣ୍ଣିବଳୟ ନିସର୍ଗ: ଏହା ଏକ ଭୟଙ୍କର ଘୂର୍ଣ୍ଣିବଳୟ ଥିଲା ଯାହା ଆମ୍ଫାନର 14 ଦିନ ତଳେ ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦେଶକୁ ଆସିଥିଲା। ଏହା ମହାରାଷ୍ଟ୍ରରେ ବହୁ ଧ୍ୱଂସ ଘଟାଇ ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲା। ଜୁନ୍ 1 ରେ ସାଇକ୍ଲୋନ୍ ନିସର୍ଗ ଗଠନ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଜୁନ୍ 4 ରେ ବିସ୍ତୃତ ହୋଇ 1891 ମସିହାରୁ ମହାରାଷ୍ଟ୍ରକୁ ଆସିଥିବା ବାତ୍ୟା ସମୂହ ମଧ୍ୟରେ ସବୁଠାରୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଟ୍ରପିକାଲ୍ ବାତ୍ୟା ହୋଇଗଲା।
ସାଇକ୍ଲୋଥନ୍ ଫାନି: ଏହା ଏକ ବିରାଟ ଘୂର୍ଣ୍ଣିବଳୟ ଯାହା ଓଡିଶାରେ ସବୁଠାରୁ ବଡ ଟ୍ରପିକାଲ୍ ସାଇକ୍ଲୋନନ୍ ଭାବରେ ଓଡିଶାରେ ବ୍ୟାପକ କ୍ଷତି ଘଟାଇଥିଲା। ଫାନି ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ଏବଂ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶ ଭଳି ଅନ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ତଥା ବାଂଲାଦେଶ, ଭୁଟାନ ଏବଂ ଶ୍ରୀଲଙ୍କା ପରି ପଡୋଶୀ ଦେଶକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଛି।
ଘୂର୍ଣ୍ଣିବଳୟ ବୁଲବୁଲ: ଏହା ଅନ୍ୟ ଏକ ଭୟଙ୍କର ଘୂର୍ଣ୍ଣିବଳୟ ଯାହା ଉଭୟ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ଏବଂ ବାଂଲାଦେଶକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା। ବୁଲବୁଲ ଏକ ଟ୍ରପିକାଲ୍ ସାଇକ୍ଲୋନନ୍ ଥିଲା ଯାହା ନଭେମ୍ବର 5, 2019 ରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ 11 ନଭେମ୍ବରରେ ବିସ୍ତାର ହୋଇ 41 ଜଣଙ୍କର ଜୀବନ ଯାଇଥିଲା। ମିଆଁମାର ଏବଂ ଥାଇଲ୍ୟାଣ୍ଡ ପରି ପଡୋଶୀ ଦେଶ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲେ।
ସାଇକ୍ଲୋଥନ୍ ଭାୟୁ: 1998 ମସିହା ପରଠୁ ଗୁଜୁରାଟର ସୌରାଷ୍ଟ୍ରର ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହା ସବୁଠାରୁ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଘୂର୍ଣ୍ଣିବଳୟ ଥିଲା। ଏହା ଜୁନ୍ 10, 2019 ରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା, ଜୁନ୍ 17 ରେ ବିସ୍ତୃତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଜୁନ୍ 2019 ରେ 8 ଜଣଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା। ଭାୟୁ ସଂସ୍କୃତ ଏବଂ ହିନ୍ଦୀ ଶବ୍ଦ ‘ଭାୟୁରୁ ନିଆଯାଇଛି। ‘ଅର୍ଥ ପବନ । ଏହା ଦେଶର ଉତ୍ତର-ପଶ୍ଚିମ ଭାଗରେ 6.6 ନିୟୁତରୁ ଅଧିକ ଲୋକଙ୍କ ଜୀବନକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲା।
ଘୂର୍ଣ୍ଣିବଳୟ ମହା: ଏହା ମହାରାଷ୍ଟ୍ର, ଗୁଜୁରାଟ ଏବଂ କେରଳ ରାଜ୍ୟ ଉପରେ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥିଲା। ଏହା ଅକ୍ଟୋବର 30, 2019 ରେ ଗଠିତ ହୋଇଥିଲା, ନଭେମ୍ବର 7 ରେ ପ୍ରବଳ ଘୂର୍ଣ୍ଣିବଳୟ ଭାବରେ ବିସ୍ତାର ହୋଇଥିଲା ।
 |
| Tornados |
- Cyclone(ସାଇକ୍ଲୋନ), Hurricane(ହ୍ବେରିକେନ୍), Typhoon (ଟାଇଫୁନ୍), Ternado(ଟର୍ଣ୍ଣାଡୋ) ଏବଂ twistet (ଟ୍ୱିଷ୍ଟର୍) ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ କ’ଣ?
Cyclone(ସାଇକ୍ଲୋନ) ହେଉଛି ଯେକୌଣସି ପ୍ରକାରର ଚକ୍ରାକାରଦ୍ରୁତ ଗତି ରେ ବହୁଥିବା ପବନ । କିନ୍ତୁ ବର୍ତ୍ତମାନ, ଏହା କେବଳ ଭାରତ ଉପକୂଳରୁ ମିଳିଥିବା ଏକ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଟ୍ରପିକାଲ୍ ଝଡକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଛି ।
Hurricane(ହ୍ବେରିକେନ୍) ଏବଂ ଟାଇଫୁନ୍ (Typhoon) ସମାନ କଥା, କିନ୍ତୁ ଫ୍ଲୋରିଡା(ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାର ପ୍ରଦେଶ) ଉପକୂଳରେ ଏହାକୁ Hurricane(ହ୍ବେରିକେନ୍) କୁହାଯାଉଥିବା ବେଳେ ଫିଲିପାଇନ୍ସରେ ଏହାକୁ ଟାଇଫୁନ୍ କୁହାଯାଏ ।ଏହା ଅଞ୍ଚଳଗତ ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ବିଭେଦତା ଅଟେ ।ପ୍ରଶାନ୍ତ ମହାସାଗର ଓ ଆଟଲାଣ୍ଟିକ୍ ମହାସାଗର ରେ Typhoons ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଏ। ବିଶେଷ ଭାବରେ hurricane(ହ୍ବେରିକେନ୍) ବା ଟାଇଫୁନ୍ ଜଳ ଉପରେ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଏବଂ ଏହା ଅପେକ୍ଷାକୃତ ବୃହତ ଅଟେ।
Ternado(ଟର୍ଣ୍ଣାଡୋ) ସ୍ଥଳଭାଗରେ ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ ଏବଂ ଆକାରରେ ବହୁତ ଛୋଟ । Ternado(ଟର୍ଣ୍ଣାଡୋ) କ୍ଷୁଦ୍ର କିନ୍ତୁ ବହୁତ ବିନାଶକାରୀ ହୋଇଥାଏ। ତାହାର ରାସ୍ତାରେ ଆସୁଥିବା ପୋଲ, ଗାଡି, ଗାଈଗୋରୁ କିମ୍ବା ଅନ୍ୟକୁ ଉପରକୁ ଉଠାଇ ନେଇପାରେ। ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ରେ, twistet (ଟ୍ୱିଷ୍ଟର୍) ଏବଂ Ternado(ଟର୍ଣ୍ଣାଡୋ) ପାଇଁ ଏକ ଶବ୍ଦ ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ ।
