ଯେଉଁଠାରେ ଆମେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ମାଙ୍କୁ ଧନର ଦେବୀ ଭାବରେ ପୂଜା କରୁ, ସେତେବେଳେ ଆମେ କୁବେରଙ୍କୁ ଧନର ଦେବତା ଭାବରେ ପୂଜା କରୁ । କୁହାଯାଏ ଯେ ଯଦି କୁବେର ଦେବଙ୍କୁ ମାତା ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ସହିତ ପୂଜା କରାଯାଏ, ତେବେ ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତିର ଭାଗ୍ୟ ବଦଳିପାରେ । ଭଗବାନ ରାମ, କୃଷ୍ଣ, ଗଣେଶଙ୍କ ପରି ଅନେକ ଦେବତାଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ ବିଷୟରେ ଆପଣ ନିଶ୍ଚୟ ଶୁଣିଥିବେ, କିନ୍ତୁ ଆପଣ ଜାଣନ୍ତି କି ପ୍ରଭୁ କୁବେରଙ୍କୁ ଧନର ଦେବତା କୁହାଯାଏ । ଆଜି ଆମେ ଆପଣଙ୍କୁ ଭଗବାନ କୁବେର କିପରି ଧନର ଦେବତା ହେଲେ ସେହି ବିଷୟରେ କହିବୁ , ଆସନ୍ତୁ ଜାଣିବା ,ପ୍ରଚଳିତ ପୁରାଣ ଅନୁଯାୟୀ କୁବେର ତାଙ୍କ ପୂର୍ବ ଜନ୍ମରେ ଚୋର ଥିଲେ। ଦିନେ ରାତିରେ କୁବେର ଚୋରି କରିବାକୁ ଭଗବାନ ଶିବଙ୍କ ମନ୍ଦିରକୁ ଯାଇଥିଲେ। ସେହି ସମୟର ମନ୍ଦିରଗୁଡ଼ିକରେ ବହୁତ ଖଜଣା ଥିଲା । ମନ୍ଦିରର ଅନ୍ଧକାର ଯୋଗୁଁ କୁବେର କିଛି ଦେଖିପାରିଲେ ନାହିଁ । ତା’ପରେ ସେମାନେ ଚୋରି କରିବା ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରଦୀପ ପ୍ରଜ୍ୱଳିତ କଲେ, ଦୀପ ଆଲୋକରେ ସେମାନେ ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ମନ୍ଦିରର ଖଜଣା ଦେଖିପାରିଲେ ।
ଏହା ଦେଖି ତାଙ୍କ ମନରେ ଲୋଭରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ହେଲା । କୁବେର ଦେବ ମନ୍ଦିରର ସାମଗ୍ରୀ ଚୋରି କରୁଥିବାବେଳେ ସେହି ସମୟରେ ପବନରେ ପ୍ରଦୀପ ଲିଭିଯାଇଥିଲା । କୁବେର ପୁଣି ଦୀପ ଜାଳିଲେ। କିନ୍ତୁ ପ୍ରବଳ ପବନ ହେତୁ ତାଙ୍କ ଦୀପ ପୁଣି ଲିଭିଗଲା। ଏହା ପରେ କୁବେର ପୁଣି ଆଲୋକିତ ହେଲେ, କିନ୍ତୁ ଦୀପକ ପୁଣି ଲିଭି ଗଲା । ଏପରି ପରିସ୍ଥିତିରେ କୁବେର ଦେବ ଲୋଭରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇ ଦୀପକୁ ସେତେ ଥର ଲଗାଇଥିଲେ ଯେତେ ଥର ସେ ଲିଭିଥିଲା । କୁହାଯାଏ ଯଦି ରାତିରେ ଭଗବାନ ଶିବଙ୍କ ଆଗରେ ଦୀପ ଜଳାଯାଏ, ତେବେ ଭଗବାନ ଶିବ ବହୁତ ପ୍ରସନ୍ନ ହୁଅନ୍ତି। ତେଣୁ କୁବେର ଦେବ ହଠାତ୍ ରାତିରେ ଭଗବାନ ଶିବଙ୍କ ସାମ୍ନାରେ ପ୍ରଦୀପ ପ୍ରଜ୍ୱଳିତ କଲେ, ଯାହା କୁବେର ଦେବଙ୍କୁ ଭଗବାନ ଶିବଙ୍କୁ ବହୁତ ଖୁସି କଲା ଏବଂ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଜନ୍ମରେ ଦେବତାମାନଙ୍କର କୋଷାଧ୍ୟକ୍ଷ ହେବାକୁ ତାଙ୍କୁ ବରଦାନ ମିଳିଲା ।
କୁବେରଙ୍କ ସଂପର୍କରେ ଏହା ପ୍ରଥା ଅଟେ ଯେ ତାଙ୍କର ତିନିଟି ଗୋଡ଼ ଏବଂ ଆଠଟି ଦାନ୍ତ ଅଛି । ଗ୍ରନ୍ଥ ଅନୁଯାୟୀ, କୁବେର ଦେବଙ୍କର ଏକ ବଡ଼ ପେଟ ଅଛି । ତାଙ୍କ ଶରୀରର ରଙ୍ଗ ହଳଦିଆ । ସେ ମୁକୁଟ, କିରିଟ ମୁକୁଟ ଇତ୍ୟାଦି ଆଭୁଷଣ ପିନ୍ଧନ୍ତି । ଗୋଟିଏ ହାତରେ ଗଦା ଏବଂ ଅନ୍ୟ ହାତରେ ଧନ ଦେଉଥିବା ମୁଦ୍ରା ରହିଥାଏ । ତାଙ୍କ ବାହାନ ପୁଷ୍ପକ ବିମାନ ଅଟେ ।
କୁବେର ଦେବତାଙ୍କ ଉତ୍ପତ୍ତି ବିଷୟରେ ମାର୍କଣ୍ତେୟ ଓ ବାୟୁ ପୁରାଣରେ ଅଛି , ଯେଉଁଥିରେ କୁ ର ଅର୍ଥ ନିନ୍ଦା ଅଟେ, ଓ ବେର ର ଅର୍ଥ ଶରୀର, କୁତ୍ସିତ ଶରୀର ଧାରଣ କରିବା କାରଣରୁ ସେ କୁବେର ଭାବରେ ଜଣାଗଲେ , ଶାସ୍ତ୍ରରେ କୁହାଯାଈଥିଲା କି ସେ ଯମ, ବରୁଣ,ଓ ଇନ୍ଦ୍ର ଦେବତାଙ୍କ ପରି ଚତୁର୍ଥ ଲୋକପାଳ ଓ ଉତ୍ତର ଦିଗର ସ୍ୱାମୀ ଭାବରେ ଜଣାଗଲେ , ସେ ଧନ ଓ ଯଜ୍ଞର ବି ସ୍ୱାମୀ ବୋଲି ଜଣାଯାଆନ୍ତି ।
ଭଗବାନ କୁବେରଙ୍କ ସହ ଯୋଡି ହୋଇଥିବା କିଛି ମହତ୍ତ୍ୱପୁର୍ଣ୍ଣ ସୁଚନା –ପିତା- ବିଶ୍ରବା ମୁନି, ମାତା- ଇଡବିଡା, ସାବତ ମା- କୈକସି, ସାବତ ଭାଇ- ରାବଣ, କୁମ୍ଭକର୍ଣ୍ଣ, ବିଭିଷଣ, ସ୍ତ୍ରୀ- ଭଦ୍ରା, ପୁଅ- ମଣିଗ୍ରୀବ ଓ ନଳକୁବେର, ପୁଜାର ବିଶେଷ ଦିନ- ଧନତ୍ରୟୋଦଶୀ ଓ ଦିପାବଳୀ, ଶସ୍ତ୍ର- ଖଡଗ, ତ୍ରିଶୁଳ, ଗଦା, ରାଜଧାନୀ- ଅଳକାପୁରୀ, ବିଭାବରୀ, ଶକ୍ତି- ବୁଦ୍ଧି ଓ ରୁଦ୍ଧି, ସେନାପତି- ମଣିଭଦ୍ର ଓ ପୁର୍ଣ୍ଣ ଭଦ୍ର, ମଣିମତ୍, ମଣିକଂନ୍ଧର, ମଣିସ୍ତ୍ରୀଗ୍ନିନ, ମଣିକାର୍ମୁକଧାରକ ।
